خواص درمانی خرما

«بسمه تعالی»

خواص درمانی خرما

خرما میوه ای بهشتی با اثرات سلامتی بخش و درمانی فراوانی می باشد. در ادامه برخی از خواص درمانی خرما با توجه به نتایج تحقیقات علمی و بروز مطرح شده است.

• درمان بیماری کبدی:

خرما به علت محتويات آنتي كسيداني غني خود، داراي اثر حفاظت كبـدي مناسـب در برابر آسیب هاي اكسيداتيو ناشي از راديكال هـاي آزاد اسـت و در شـرايطي ماننـد افـزايش راديكالهاي آزاد در بدن، مواجه شدن كبد با ویروس های هپاتيت، الكل ها، مواد دارويـي و مواد شيميايي و در ناراحتي هاي مختلف كبدي كه احتمال آسيب كبدي وجود دارد می تواند براي درمان يا تقويت كبد بسيار مفيد و مناسب باشـد (1). بعلاوه تركيبات پلـي فنلـي موجـود در عصـاره خرمـا مانند فلاونوئيدها، آنتوسيانين هـا واسـيدهاي فنوليـك و عناصري مانند سلنيوم، مـس، روي، منگنـز ميتوانند موجب حفاظت كبدي عليه تخريب اكسيداتيو می گردند. فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره خرما از پراکسیداسیون لیپیدی و اكسيداسيون پروتئيني جلوگيري مي كنـد و منجـر بـه تخريب سوپراکسید و راديكالهاي هيدروكسيل ميگردد (2). براساس تحقيقات اخير، عصارة خرما در بازگشت كبد سمي به وضـعيت نرمـال و بهبـود مورفولوژي ( شكل شناسي) و هیستولوژي (بافت شناسي)كبد آسیب ديده مؤثر است(3).

• درمان بیماری پلاگر و انگل های روده ای:

پلاگر نوعی بیماری است و بر اثر کمبود ویتامین نیاسین (B3) بوجود می‌آید. این بیماری همراه با التهاب و زخم شدن پوست قسمت‌هایی از بدن که در معرض نور قرار می‌گیرد، اتفاق می افتد. بر اساس مطالعات اخير، بيماري پلاگر همزمان با بـروز انگـل های روده اتفاق می افتد و درمان پلاگر با نياسين می تواند سبب از بين رفتن اين انگل ها نیز شـود. از آنجا كه خرما منبع سرشاري از ویتامین های گروه B از جمله نياسين است، لـذا در درمان بیماری پلاگر و انگل هاي روده نقش مؤثري می تواند داشته باشد (4).

• تسکین درد در نوزادان:

مطالعات صورت گرفته بین سال های 1993 و 2008، اثر خرمـا بـر تسـكين درد در نوزادان را مورد بررسی قرار داده است که طبق آن، خرما به علت داشتن ساكاروز در تسـكين درد ناشـي از ختنه، خون گیری وريدي، بررسي هاي چشمي و سوزن زدن پاشنه پا در نوزادان مؤثر اسـت (5). بنابراین آموزه های پیامبر اکرم (ص) مبنی بر اثر بخش بودن خرما برای نوزادان با یافته های علمی منطبق است. روایت و احادیث حاکی از این مهم در مقاله خرما از دیدگاه اسلام در همین سایت آورده شده است.

• تأثیر خرما در زایمان:

بر اساس كتب تغذيه، خرما داراي مقادير قابل توجهي آهن، فوليك اسيد و كلسيم است كه براي زن باردار ضروري است. امروزه خرما به صورت فرآورده اي با خواص دارويي بـه زنـان بـاردار تجويز ميشود. از آنجا که پس از زايمان، آب بدن زن باردار تا حدودي كم می شود، مصرف خرما همراه با آب توصیه می شود. خرمـا جاذب رطوبت است و اگر همراه با آب خورده شود براي جبران کم آبی بدن بسـيار مفيـد است.

براساس تحقیقات صورت گرفته، ترکیبات موجود در خرما ماهيچه های رحم را در آخرين ماههاي دوران بارداري تقويت می كند و به باز شدن رحم در هنگام زايمـان وكاهش خونريزي بعد از زايمان كمك می نماید. کلسیم، سروتونین، تانین، اسید لینولئیک و آنزیم پروکسیداز موجود در خرما، ترکیباتی هستند که در کنترل خونریزی اهمیت زیادی دارند (6). طبق بررسی، اثر خرما بر كاهش ميزان خونريزي بعد از زايمان بيشتر از اكسي توسـين بـوده اسـت. همچنین تانين موجود در خرما به علـت خاصـيت قـابض آن، باعـث ايجـاد انقباض در عضلات رحم ميشود و ميزان خونريزي پـس از زايمـان را كـاهش مـيدهـد (7). علاوه بر این، ثابت شده است که مصرف خرما اسـتفاده از اكسـيتوسـين و پروستين بعد از زايمان را كاهش می دهد و باعـث كـاهش زمـان مرحلـة تحريـك زايمـان می شود (8). امـروزه متخصصـان بـه ايـن نتيجـه دست یافته اندكه خرما حاوي موادي است كه باعث تسكين افسردگي بعد از زايمان مي شـود و شير مادر را غني از موادي مي سازد كه براي رشد شيرخوار ضروري است و مقاومت نوزاد به بیماری ها را بالا می برد (9).

• درمان سرطان:

روغـن خرمـا حـاوي ويتـامين E وتركيبـات توكـوتري انولها و توكوفرولها ميباشد. مطالعات نشـان مـيدهـد كه توكوتري انولها خاصيت ضدسرطاني عليه سلولهـاي سرطان سينه، كبد، پروستات، پوست، كولون، خون، ريه و غدد لنفاوي ايفا ميكنند و سبب القـا مرگ سلولی در سلولهاي سرطاني ميشوند درحـالي كـه بـر روي سلولهاي نرمال تاثيري ندارند (10). همچنین مطالعات نشان می دهند که فراكسيون غنـي از توكـوتري تنـول و گاماتوكوفرول به وسيله جلوگيري از ورود سلول به فـازG2  چرخه ی ســلولي و القــا مرگ سلولی بــه وســيله بيــان چهار ژن Fas ligand، Fas،  Caspase -8، Caspase-3  و Box از تكثير سلولهاي سرطاني جلوگيري ميكند (11).

• درمان بيماريهاي چشم:

بر اساس مطالعات علمی بـين سطح آنتي اكسيدانها و ويتـامين A و بيمـاريهاي چشم رابطه وجود دارد. ويتامينهاي A  از عوامل حفاظتي در آب مرواريد چشم در افـراد ميانسال می باشند. همچنین لوتئين و زئوگزانتين، خطـر ابـتلا بـه بيمـاري آب مرواريـد را تـا 22 درصـد كاهش ميدهند. بعلاوه، آنتوسيانين ها با فعاليت آنتي اكسيداني خود از فوتواكسيداسـيون و تغييـرات نفوذي غشا جلوگيري ميكنند. تحقیقات نشان داده است كه آنتوسیانین ها می توانند اثرات مخرب ترکیباتی که در اپیتلیوم شبکیه چشم تجمع می کنند و از طریق فوتواکسیداسیون و تغییرات نفوذی غشا منجر به اختلال بینایی می گردند را کاهش دهند (12).

• کاهش سطح کلسترول:

افزایش سطح کلسترول LDL با بیماری های کرونری قلب در ارتباط است و همچنین تری گلیسریدها به طور مستقل با بیماری های قلبی مرتبط می باشند. اما بسیاری از داروهای هیپولیپیدیمیک که برای کاهش چربی خون مورد استفاده قرار می گیرند، نمی توانند به خوبی سطح تری گلیسرید خون را کاهش دهند. مطالعات نشان داده است که توکوتری انول موجود در میوه خرما به گونه ای در بدن عمل می کند که از فعالیت آنزیم HMG-COA ردوکتاز که آنزیم مسئول بیوسنتز کلسترول و سایر ایزوپرنوئید ها می باشد، ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ می ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﻛـﺎﻫﺶ ﺳﻄﺢ ﻛﻠﺴﺘﺮول و ﺗﺮي ﮔﻠﻴﺴﺮﻳﺪ در خون گردد که بدین صورت اثر مستقیم بر کاهش گرفتگی عروق و بیماری های قلبی می گذارد (13).

• تأثیر در دیابت:

دﻳﺎﺑﺖ ﻳﻜﻲ از اﺧﺘﻼﻻت ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﻜﻲ ﺑﺪن ﻣﻲ  ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺑﺪن در ﺳﻮﺧﺖ و ﺳﺎز ﮔﻠﻮﻛﺰ ﻛﺎﻫﺶ می ﻳﺎﺑـﺪ و در ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻫﺎﻳﭙﺮﮔﻼﻳﺴﻤﻲ یا قند خون بالا ﻣـﻲ ﮔﺮدد. درﻣﺎن دﻳﺎبت ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ و داروﻫﺎي ﻛﺎﻫﻨﺪه ﻗﻨﺪ در ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﻴﻤﺎران ﻣﻮﺛﺮ واﻗﻊ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد. طی تحقیقی در سال 1378، ﻃﺎﻟﺒﺎن و ﻫﻤﻜﺎران اﻗﺪام ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻧﻲ ﻣﻮاد غذایی کرﺑﻮﻫﻴﺪرات دار از ﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎیه گلایسمیک (GI) ﺟﻬﺖ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﻴﻤﺎران و توصیه تغذیه ای ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻛﺮدﻧﺪ. اندیس گلايسميک عبارت از سرعت تاثيرکربوهیدرات و قندهای موجود در مواد غذايي بر روي ميزان قند خون می باشدکه بر این اساس، غذاهاي داراي نمايه گلایسمیک پايين به آهستگي قند خون را بالا برده و بدن در مواجه با اين مواد غذايي انسولين كمتري ترشح مي كند. آﻧﻬﺎ در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪ ﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺮﻣﺎي ﻣﻀﺎﻓﺘﻲ ﺑﻢ(ﺧﺮﻣﺎي ﺗﺎزه)  داراي نمایه گلایسمیک 84  و ﺧﺮﻣـﺎي زرد زاﻫـﺪي (ﺧﺮﻣﺎي ﺧﺸﻚ) داراي نمایه گلایسمیک 50 اﺳـﺖ (14)، که بدین ترتیب و ﻃﺒـﻖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﺑﺮاﻧﺪ ﻣﻴﻠﺮ ﺧﺮﻣﺎي ﻣﻀﺎﻓﺘﻲ ﺑـﻢ ﺟـﺰء ﻏـﺬاﻫﺎي داراي اندیس گلایسمیک ﺑﺎﻻ و ﺧﺮﻣﺎي زرد زاهدی (ﺧﺮﻣـﺎي ﺧﺸﻚ)، دارای اندیس گلایسمیک پایین است. از این رو برخی محققان بیان داشتند که جایگزین کردن کربوهیدرات رژیمی با خرما می تواند در کنترل قند خون نوع دوم مؤثر باشد (15). در حالی که بعضی اعلام داشتند که مصرف خرما در مقایسه با قند و شکر، مزیتی بر دیابت نوع یک بیماران ندارد (16). پس علارغم تحقیقات صورت گرفته، لازم است که مصرف خرما توسط بیماران دیابتی با تجویز پزشک صورت گیرد.

منابع:

1. ﺳﻴﺎﻫﭙﻮش، اﻣﻴﺮ،  ﻓﺮﺷﺘﻪﮔﻞ ﻓﺨﺮآﺑﺎدي، ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺟﻮرﻛﺶ (1390). تعیین و مقایسه ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره های آبی و متانولی میوه خرما Phoenix dactylifera L  واریته دیری آبادان. پژوهش در پزشکی، دوره 35، شماره 2.
2. Abdelrahman HA, Fathalla SI, Mohamed AA, Jun HK, Kim DH. Protective Effect of Dates (Phoenix dactylifera L.) And Licorice (Glycyrrhiza glabra) on Carbon Tetrachloride- Induced Hepatotoxicity in Dogs. Global Veterinaria 2012; 9(2): 184-191.
3. Al-Qarawi et al. (2004). ‘Protective Effect of Extracts from Dates (Phoenix Dactylifera L.) On Carbon Tetrachloride–Induced Hepatotoxicity in Rats’, Journal of Applied Research in Veterinary Medicine, Vol. 2, No. 3.
4. Prakash, R. Gandotra, S. Singh, LK. Das, B. Lakra, A. (2008). ‘Rapid Resolution of Delusional Parasitosis in Pellagra with Niacin Augmentation Therapy’, Gen Hosp Psychiatry, Vol. 30, No. 6.
5. 5)      ﻣﺮادی، ﻓﺎﻃﻤﻪ، ﻋﻠﻲاﻳﻤﺎﻧﻲ و ﻧﺼﻴﺮ امانت (1388). اﺛﺮ ﺧﺮﻣﺎ در ﺗﺴﻜﻴﻦ درد از نظر قرآن و مقایسه آن با مطالعات علمی، سومین کنگره ملی قرآن و طب، یزد.
6.  Khadem, N. Sharaphy, A. Latifnejad, R. Hammod, N. Ibrahim Zadeh, S. (Accessed: April 18, 2013). ‘Comparing the Efficacy of and Oxytocin in the Management of Postpartum Hemorrhage’. Shiraz E- Med J. Vol. 8, No. 2. 2007, Available from: http://semj.sums.ac.ir/vol8/apr2007/dates.htm. 58.
7. حمود، نصره. (1378). مقایسه تأثیر مصرف میوه خرما و داروی اکسی توسین بر میزان خون ریزی بعد از زایمان طبیعی. پایان نامه کارشناسی ارشد مامایی، دانشکده ﭘﺮﺳـﺘﺎري و  ﻣﺎﻣـﺎﻳﻲ،  داﻧﺸـﮕﺎه  ﻋﻠـﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﻣﺸﻬﺪ.
8. Al-Kuran et al. (2011). ‘Effect of Late Pregnancy Consumption of Date Fruit on Labor and Delivery’, J Obstet Gynae col, Vol. 31, No. 1.
9.  Marwat, SK. Khan, MA. Khan, MA. Ahmad, M. Zafar, M. Ur-Rehman, F. and et al (2009). ‘Fruit Plant Species Mentioned in the Holy Qura’n and Ahadith and Their Ethnomedicinal Importance’, American-Eurasian J Agric & Environ Sci, Vol. 5, No. 2.
10. Janmejai K, Srivastava, Sanjay Gupta. Tocotrienol-rich fraction of palm oil induces cell cycle arrest and apoptosis selectively in human prostate cancer cells. Biochem Biophys Res. Commun 2006; 346(2): 447453. 110.
11.  Loganathan R, Selvaduray KR, Nesaretnam K, Radhakrishnan AK. Tocotrienols promote apoptosis in human breast cancer cells by inducing poly (ADP-ribose) polymerase cleavage and inhibiting nuclear factor kappaB activity. Cell Prolif 2013; 46(2): 203-213.
12.  Rhone M, Basu A. Phytochemicals and agerelated eye disease. Nutr Rev 2008; 66(8): 465-472.
13. Vembu S, Sivanasan D, Prasanna G. Effect of Phoenix deactylifera on high fat diet induced obesity. J Chem Pharm Res 2012; 4(1): 348-352.
14. 14)  ﻃﺎﻟﺒﺎن، ف. اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻲ، م. (1378). ﻧﻤﺎﻳﻪ ﮔﻠﻴﺴﻤﻴﻚ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺮاي راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻣﺒﺘﻼﻳﺎن ﺑﻪ دﻳﺎﺑﺖ واﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎرﺧﻮن. اﻧﺴﺘﻴﺘﻮ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺗﻐﺬﻳﻪ و ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻏﺬاﻳﻲ ﻛﺸﻮر- دانشگاه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﺷﻬﻴﺪ بهشتی.
15.  Forghani, B., Kasaeeyan, N., TalaMinayi, M., Zare, M., Haghighi, S., and Amini, M., 2003, Effect of date fruit on the blood sugar in type ΙΙ diabetic women in the gland and metabolism research center  IJBPAS, January, 2016, 5(1), Special Issue of Isfahan province, Journal of Shahid Sadughi medical sciences university of Yazd [in Persian], 10(4), 52-55.
16.  Razaghi Azar, M., Nouri, N., and Afsharian, K., 2005, The effect of date fruit on the blood sugar in diabetic type Ι patients, Journal of diabet and lipid of Iran [in Persian], 4(3), 27-34.